सुर्खेत नेपालको कर्णाली प्रदेश अन्तर्गत पर्ने एक जिल्ला हो । यस जिल्ला कर्णाली प्रदेशको प्रादेशिक राजधानी समेत रहने निर्णय कर्णाली प्रदेशको मन्त्रीस्तरीय निर्णयले स्वीकृत गरेको छ । बाह्र बण्डाल १८ खण्डालको नामले परीचित यो क्षेत्रको नाम सुर्खेत हुनु पहिले दोभानचौरका रुपमा परिचित थियो । । २०२० को दशकमा यस जिल्लाको सदरमुकाम सुर्खेतको तत्कालिन गोठीकाठा बाट सुर्खेतको वीरेन्द्रनगर कायम भएको थियो ।
मध्यपश्चिमान्चल विकास क्षेत्रको सदरमुकामको रुपमा रहेको सुर्खेत जिल्ला नेपालका ७५ जिल्ला मध्यको एक भित्रिमधेशको जिल्ला हो । यो जिल्ला समुद्री सतहबाट १९८ मिटरदेखि २,३६७ मिटरसम्मको उचाईमा रहेको छ । नेपाल र मध्यपश्चिमान्चल विकास क्षेत्रको क्रमश ः १.७ र ५.८ प्रतिशत भू–भाग ओगटेको सुर्खेतमा पहाड र तराईको मिश्रित खालको धरातिलय बनोट र हावापानी देख्न सकिन्छ । यो जिल्लाको पुर्व–पश्चिम अधिकतम लम्बाई ११५ कि.मि. र उत्तर–दक्षिण अधिकतम चौडाई ३७ कि.मि. रहेको छ । सुर्खेत जिल्लाको सदरमुकाम वीरेन्द्गनर हो । वीरेन्द्गनर नगरपालिकाको सदरमुकामको रुपमा स्थापना वि.स.२०३३ साल मा भएको थियो । नेपालको राजधानी देखि लगभग ६०० कि.मी. उत्तर पश्चिममा र समुी सतह देखि लगभग ६६५ मी. उचाईमा अवस्थित यो न.पा.को उत्तरमा महाभारत पर्बतको रानीमत्ता, रातानाङ्ला र दक्षिणमा चुरे पहाडको हर्रे, देउरालीका सुदर पहाडले घेरिएको कचौरा आकारमा दक्षिण तर्फ ढल्किएको सानो, न धेरै जाडो हुने न धेरै गर्मि हुने सुन्दर उपत्यका हो । हाल १६ वटा वडामा विभाजित वीरेन्द्गनर नगरपालिका नेपालका ३६ वटा पुराना न.पा.मध्ये एक हो । बाह्र बण्डाल अठार खण्डालको नामले परिचित यो सुर्खेत जिल्ला वि.स. २०१६ साल अघि दैलेख जिल्ला अन्तरगत रहेको थियो । नेपाल राज्यलाई १४ अचल ७५ जिल्लाको प्रशासिनक विभाजन पश्चात १७ वटा तत्कालीन गाँउ पंचायत र यसको जम्मा क्षेत्रफल ९५४ बर्ग्मिल रहने गरि घोषणा गरिएको यस जिल्लाको समय(समयमा सिमाना थपघट हुदै हाल यसको जम्मा क्षेत्रफल २,४५१ वर्ग कि. मी. रहेको छ भने ४ वटा गाँउपालिका र ५ वटा नगरपालिकाहरु रहेका छन् । यस जिल्लाको पूर्वमा भेरी र पश्चिममा कर्णाली नदी पर्दछन् । यो जिल्लाको उत्तरपूर्वमा महाभारत श्रृङ्खला र दक्षिण पश्चिममा चुरे पर्बत पर्दछन् भने कही बेसी कही पहाडी क्षेत्र रहेको यसको पूर्ब मालारानी गा.वि.स. देखी पश्चिम लगामसम्म लम्बिएको यसको भु–वनोट झट्ट हेर्दा लगभग इट्टा आकारको छ । यस जिल्लाको पुरानो नाम दोभानचौर हो ।
भौगोलिक दृष्टिकोणले सुर्खेत जिल्लालाई ३ भागमा विभाजन गर्न सकिन्छ । जसमा जिल्लाको उत्तरी भागमा महाभारत श्रृङ्खला रहेको छ । महाभारत श्रृङ्खला भित्र सुर्खेत जिल्लाको १,००० देखि २,३६७ मिटर उचाई सम्मको करिब ४३ प्रतिशत भु–भाग रहेको छ । यस जिल्लाको साविकको लेखगाँउ, जर्वुटा, नेटा, अवलचिङ्ग, पाम्का, मटेला, रजेना, गर्पन, राकम, काप्रिचौर, छाप्रे, लेखफर्सा, गुमी, रानीवास गाँउ विकास सिमित पर्दछन् । दोश्रो भौगोलिक क्षेत्र अन्तर्गत मध्य मैदानी उपत्यका तथा पहाडी क्षेत्र रहेको छ । यस क्षेत्रले जिल्लाको लगभग ४२ प्रतिशत भू–भाग ओगटेको छ । यो भू–भाग जिल्लाको मध्य भागमा समुद्र सतहबाट लगभग २५० देखि १,००० मिटरसम्मको उचाइमा पर्दछ । साविकका दशरथपुर, लेखफर्सा, गुमी, रामघाट, मेहेलकुना, मैनतडा, घुमखहरे, साहारे, वीरेन्द्गनर, लाटीकोईली, छिन्चु, उत्तरगंगा, कुनाथरी, घाटगाँउ, बाबियाचौर, सालकोट, गुटु, विध्यापुर, कल्याण गा.वि.स.हरु आदिका धेरैजसो भू–भाग यस क्षेत्रमा पर्दछन् । तेश्रो भौगोलिक क्षेत्र अन्तरगत चुरीया श्रृङ्खला पर्दछ । सुर्खेत जिल्लाको दक्षिण भागमा अवस्थित १००० देखि १५०० मिटर सम्मको उचाईमा रहेको यस क्षेत्रले जिल्लाको लगभग १३ प्रतिशत भू–भाग ओगटेको छ । यस भू–क्षेत्र भित्र साविकका लेखपराजुल, तातापानी, हरिहरपुर तथा छिचु गा.वि.स.हरु र वीरेन्द्रगर नगरपालिको केही क्षेत्र पर्दछन् ।
- सुर्खेत नाम रहनुको आधारः
- सुर्खेतको पूर्बी भेगबाट भेरी र पश्चिमबाट कर्णाली नदी बगेर यस क्षेत्रलाई सुरक्षित राखेकाले यसको नाम सुर्खेत रहन गएको भन्ने पाइन्छ ।
- सुर्खेत उपत्यकाको खेतमा सिरु एक प्रकारको झार धेरै पाइने भएकाले सिरु(खेतबाट सुर्खेत नाम रहन गएको भन्ने पाइन्छ ।
- सुर नामका देबताले सुर्खेत उपत्यकाको पानी बाहिर फाली बस्ति बसालेकोले सुर्खेत नाम रहन गएको अनुश्रुति पाइन्छ ।
- भौगोलिक अवस्था :
- अक्षांश : २८ ० २०’ देखि २८ ० ५८’सम्म
- देशान्तर : ८० ० ५९’ देखि ८२ ० २’सम्म
- क्षेत्रफल : २४५१ वर्ग कि.मी.
- औसत लम्बाइस् : ...........।
- औसत चौडाइ : ............।।
- शहरी क्षेत्रफल : ३४ वर्ग कि.मी.
- ग्रामीण क्षेत्रफल : २४१७ वर्ग कि.मी.
- सीमाना :
पश्चिम डोटी अछाम
उत्तर अछाम दैलेख जाजरकोट
दक्षिण कैलाली बर्दिया
- भौगोलिक स्थिति ः
- महाभारत श्रृङ्खला ः
- मध्य मैदानी ः
- चुरीया श्रृङखला
- प्रमुख नदी ः
- तालरतलैया ः
बुलबुले ताल, बराह ताल, जाजुरा दह, गुप्ती ताल, मुली दह
- प्रमुख धार्मीक क्षेत्र ः
- पर्यटकीय क्षेत्र ः
देउतिबज्यै सुर्खेतको ऐतिहासिक मन्दिर मध्येको एक हो । बिषेशगरि शिबरात्रीमा यो मन्दिरमा ठुलो मेला लाग्ने भएपनि दैनिक जसो पुजाआजा गर्नेहरूको निकै घुईचो लाग्ने गर्दछ ।
- व्यापारिक महत्वका स्थान ः
- सुर्खेत जिल्ला
- अञ्चल ः भेरी अञ्चल
- प्रदेश ः कर्णाली
- सदरमुकाम ः वीरेन्द्रनगर,
- क्षेत्रफल ः २,४५१ वर्ग कि.मि.
- जनसङ्ख्या ः ३,५०,८०४
- गाउँपालिका(हरू) ः
- नगरपालिका(हरू) ः वीरेन्द्रनगर, भेरीगंगा नगरपालिका, शुभाघाट गंगामाला नगरपालिका
- संविधानसभा निर्वाचन क्षेत्र संख्या ः ३
- भौगोलिक अवस्थिति ः पहाड
- सबै भन्दा अग्लो स्थान : भोटेचुली (खानीखोला सिम्ता) मिटर
- सबै भन्दा होचो स्थान ः मिटर
- प्रमुख जातिहरू ः आदि
- प्रमुख भाषाहरू ः नेपाली आदि
- मानव विकास सूचकाङ्क ः (७५ जिल्लाहरू मध्ये)
- टेलिफोन कोड ः ०८३
- :yfgLo tx k'g;+/rgf ebf cufl8 M
- ljsf; If]q M dWoklZrdfGrn ljsf; If]q
- crn M e]/L crn
- lhNnf ;b/d'sfd M jL/]gu/ gu/kflnsf
- uf=lj=;= ;+Vof M $) j6f
- gu/kflnsf ;+Vof M # j6f
- Onfsf ;+Vof M !! j6f
- lgjf{rg If]q ;+Vof M # j6f
- :yfgLo tx k'g;{+/rgf kZrft M
lj=;=@)&# kmfu'0f
( ut]sf] g]kfn ;/sf/sf] lg0f{o cg';f/ ;'v]{t lhNnfsf] k'g;+/rgf o; k|sf/sf]
/x]sf] 5 .
- lhNnf M ;'v]{t
- k|b]z g+ M ^
- gu/kflnsf ;+Vof M % j6f
- ufFpkflnsf ;+Vof M $ j6f
- s'n j8f ;+Vof M (( j6f
- gu/kflnsf ctut j8f ;+Vof M ^$ j6f
- ufFpkflnsf ctut j8f ;+Vof M #% j6f
- gS;fut ?kdf ljefhg M
$ ufFpkflnsf % gu/kflnsf ul/ ;'v]{t lhNnfdf s'n ( :yfgLo txx? /x]sf
5g .
- ufFpkflnsfx? – rf}s'g], a/fxtfn,lr+uf8 / l;Dtf
- gu/kflnsfx? – la/]G›gu/, e]l/u+uf, n]sa]l;, u'ef{sf]6 / k~rk'/L .
Thanks
Thanks